Αν και οι λοιμώξεις των γεννητικών οργάνων είναι σπανιότερες στους άνδρες, αυτό δε σημαίνει ότι είναι πάντα δύσκολο να προκύψουν. Και δυστυχώς αν προκύψουν, εκδηλώνονται με ιδιαίτερα δυσάρεστα συμπτώματα. Στις λοιμώξεις αυτές συγκαταλέγεται και η ορχίτιδα, η φλεγμονή δηλαδή του ενός ή και των δύο όρχεων λόγω κάποιου παθογόνου μικροοργανισμού. Γενικά πρόκειται για πάθηση που χρήζει προσοχής και άμεσης αντιμετώπισης, καθώς μπορεί να προκαλέσει σημαντικές για τη μακροχρόνια ευημερία του άνδρα επιπλοκές, όπως η ανδρική υπογονιμότητα.
Τι είναι η ορχίτιδα;
Η ορχίτιδα είναι η φλεγμονή των όρχεων, των ανδρικών αναπαραγωγικών οργάνων που έχουν ως κύριο ρόλο την παραγωγή σπέρματος και τεστοστερόνης (της κύριας ανδρικής ορμόνης). Η πάθηση μπορεί να εμφανιστεί είτε στον έναν ή και στους δύο όρχεις. Όταν το πρόβλημα αφορά και στους δύο όρχεις γίνεται λόγος για διμερή ορχίτιδα. Μάλιστα, συχνά σε συνδυασμό με τη φλεγμονή των όρχεων συνυπάρχει και φλεγμονή της επιδιδυμίδας, δηλαδή επιδιδυμίτιδα. Η φλεγμονή των όρχεων μπορεί να προκληθεί από βακτηριακές ή ιογενείς λοιμώξεις, με κάποιες περιπτώσεις να αναπτύσσονται ως επιπλοκή της παρωτίτιδας ή ορισμένων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων λοιμώξεων (ΣΜΝ). Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ορχίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνιες επιπλοκές, όπως ατροφία των όρχεων ή υπογονιμότητα, ειδικά αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα και στοχευμένα.
Αιτίες της ορχίτιδας
Η ορχίτιδα προκαλείται κυρίως από βακτηριακές και ιογενείς λοιμώξεις. Οι βακτηριακές λοιμώξεις συχνά οδηγούν στην ανάπτυξη φλεγμονής τόσο στην επιδιδυμίδα όσο και στους όρχεις. Η λοίμωξη συνήθως εξαπλώνεται από την επιδιδυμίδα (ένας σωλήνας στο πίσω μέρος του όρχεως που αποθηκεύει το σπέρμα) στον όρχι. Να σημειωθεί πως η πάθηση οφείλεται συχνά στη λοίμωξη από τον ιό της παρωτίτιδας. Η παρωτιδική ορχίτιδα είναι μία από τις πιο γνωστές αιτίες ιογενούς ορχίτιδας. Εμφανίζεται όταν ο ιός της παρωτίτιδας μολύνει τις παρωτίδες, οι οποίοι αποτελούν ένα ζεύγος σιελογόνων αδένων, και στη συνέχεια εξαπλώνεται στους όρχεις. Η παρωτιδική ορχίτιδα συνήθως αναπτύσσεται 4-7 ημέρες μετά την εμφάνιση της παρωτίτιδας και επηρεάζει κυρίως εφήβους και ενήλικες άνδρες που δεν είναι εμβολιασμένοι κατά της παρωτίτιδας.
Από την άλλη πλευρά, σε σεξουαλικά ενεργούς άνδρες, η ορχίτιδα συνδέεται συχνά με σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ), όπως η γονόρροια ή τα χλαμύδια. Αυτές οι λοιμώξεις μπορεί να εξαπλωθούν από την ουρήθρα στην επιδιδυμίδα και τους όρχεις, προκαλώντας φλεγμονή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ουρολοιμώξεις ή άλλες λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος μπορεί να εξαπλωθούν στους όρχεις, προκαλώντας ορχίτιδα. Σε σπάνια τέλος περιστατικά, η ορχίτιδα μπορεί να προκληθεί από αυτοάνοσες παθήσεις, όπου το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος επιτίθεται κατά λάθος στον υγιή ιστό των όρχεων.
Συμπτώματα της ορχίτιδας
Τα συμπτώματα της ορχίτιδας μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το αν η πάθηση προκαλείται από κάποιο βακτήριο ή ιό. Σε γενικές γραμμές, ένα από τα κυρίαρχα συμπτώματα της πάθησης είναι ο έντονος πόνος και η ευαισθησία στους όρχεις. Ο πόνος μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά ή να επιδεινωθεί σταδιακά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο πόνος μπορεί να ακτινοβολεί στη βουβωνική ή την κάτω κοιλιακή χώρα. Παράλληλα, εμφανίζεται οίδημα, διόγκωση και ερυθρότητα στους όρχεις. Αυτό μπορεί να κάνει το περπάτημα, το κάθισμα ή τις αθλητικές δραστηριότητες δύσκολη και επίπονη υπόθεση. Επίσης, πολλοί ασθενείς με ορχίτιδα εμφανίζουν πυρετό, συχνά συνοδευόμενο από ρίγη και γενική κακουχία, ή ακόμα και ναυτία ή εμετό.
Σε περιπτώσεις ορχίτιδας που σχετίζεται με κάποιο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, ο ασθενής ενδέχεται να παρατηρήσει μη φυσιολογικές εκκρίσεις από το πέος, ειδικά εάν το υποκείμενο νόσημα είναι η γονόρροια ή τα χλαμύδια. Δεν αποκλείεται ταυτόχρονα ορισμένα άτομα με ορχίτιδα μπορεί να παρουσιάσουν δυσουρία, δηλαδή επώδυνη ούρηση, ιδιαίτερα εάν υπάρχει ταυτόχρονη ουρολοίμωξη. Σε χρόνιες ή σοβαρές περιπτώσεις ορχίτιδας, ο επηρεασμένος όρχις ή οι όρχεις μπορεί να συρρικνωθούν σε μέγεθος, μια κατάσταση γνωστή ως ατροφία των όρχεων, η οποία μπορεί με τη σειρά της να έχει δυσμενείς επιπτώσεις στη γονιμότητα. Τέλος, σε προχωρημένα περιστατικά μπορεί να σχηματιστεί ένα απόστημα γεμάτο με πύον εντός του όρχεως, το οποίο απαιτεί χειρουργική παροχέτευση.
Επιλογές θεραπείας για την ορχίτιδα
Η θεραπεία της ορχίτιδας διαμορφώνεται ανάλογα με το αν ο υποκείμενος αιτιολογικός παράγοντας είναι κάποιο βακτήριο ή ιός. Η έγκαιρη θεραπεία είναι απαραίτητη για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, την πρόληψη επιπλοκών και τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης κάποιας μακροχρόνιας βλάβης. Αν το αίτιο είναι κάποιο βακτήριο, όπως στην περίπτωση ενός σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος ή ουρολοίμωξης, η χορήγηση της κατάλληλης αντιβιοτικής αγωγής είναι η κύρια θεραπεία. Σε περιπτώσεις επιδιδυμο-ορχίτιδας, μπορεί να χρειαστεί θεραπεία τόσο ο ίδιος ο ασθενής όσο και οι σεξουαλικοί του σύντροφοι για να αποφευχθεί τυχόν επαναμόλυνση, ειδικά αν η αιτία είναι κάποιο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα. Από την άλλη πλευρά, η φλεγμονή των όρχεων που οφείλεται σε κάποιο ιό, όπως αυτή που προκαλείται από τον ιό της παρωτίτιδας, δεν ανταποκρίνεται στα αντιβιοτικά. Αντίθετα, η θεραπεία επικεντρώνεται στη διαχείριση των συμπτωμάτων και περιλαμβάνει ξεκούραση και λήψη παυσίπονων όπως η ιβουπροφαίνη ή η παρακεταμόλη, ενώ εφαρμογή ψυχρών κομπρεσών στο όσχεο μπορεί να προσφέρει προσωρινή ανακούφιση από τον πόνο και το οίδημα. Σε σπάνιες περιπτώσεις, αν σχηματιστεί απόστημα στον όρχι ή αν η λοίμωξη δεν ανταποκρίνεται στα αντιβιοτικά, μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση. Για την αντιμετώπιση ενός αποστήματος συνιστάται η χειρουργική παροχέτευση, ενώ μπορεί να απαιτηθεί ορχεκτομή, αφαίρεση δηλαδή του όρχεως, σε σοβαρές ή χρόνιες περιπτώσεις όπου ο όρχις έχει υποστεί σημαντική και ανεπανόρθωτη βλάβη. Σε κάθε περίπτωση, ο Ουρολόγος Ανδρολόγος Δρ. Χρήστος Τσαλίκης αντιμετωπίζει την πάθηση με τον ενδεδειγμένο και κατάλληλο για τον ασθενή τρόπο.